TARIHIN IMAM FAKHRUDDIN AL RAZI

TARIHIN IMAM FAKHRUDDIN AL RAZI
DAGA SADIQ TUKUR GWARZO
Cikakken sunansa shine Abu Abdullahi Muhammad Ibn Umar al Husayn al Taymi al Bakri al Tabari'at fakhraddin al Razi. Amma anfi masa lakabi da 'shaikul Islam' ko kuma ace 'Al fakhrur Razi', ko 'Sultan Al Mutakallimina', ko kuma ace masa 'Shaykul Mushakkiqina'.
Shi Gangaran ne a fannin Ilimi. Gwanin tafsirin Al-kur'ani, Jagaba a ilimin falsafa, Shugaba neshi a ilimin Balaga, zakaqaquri ne kuma a ilimin lissafi..
An haife shi a a shekara ta 1149 miladiyya, a wani gari mai suna Rey wanda yake a cikin kasar Iraqi. A hannun mahaifinsa ya soma ɗaukar darasu sannan daga bisani ya soma zagayawa wajen malumma domin ɗaukar ilimi daga garesu, harma an bayyana shi a matsayin ɗaya daga cikin mutanen nan da ake yiwa lakabi da 'Al Majd al Jilil' masu bin falsafa da koyarwa ta Imamuna Ghazali.
Kusan ana iya cewa a neman ilimi da karantarwa Imam Ar Razi ya k'arar da kwanukan rayuwarsa, domin kuwa ance ya rinka bin garu-ruwa na nesa dana makwabta akan haka, har daga bisani Allah ya karɓi ransa a wani gari mai suna Herar dake kasar Afghanistan.
Ance Imam Ar Razi yayi muhawara da masana daban daban na zamaninsa, sannan ya rubuta littattafai na ilimi kimanin guda ɗari, ya kuma tara ɗumbin dukiya da ɗalibai masu yawa a rayuwarsa, har saida takai akwai lokacin da idan zaiyi tafiya izuwa wani gari ɗalibai 300 keyi masa rakiya, sannan mutane dubu ɗaya keyi masa dakon dukiyarsa wadda ta kunshi zinare da azurfa da kayayyakin alatu.
Imam Razi, ya rayu a wani lokaci mawuyaci, lokacin da ake ganiyar rikici tsakanin mabiya shi'a da Sunni a Iran, a lokacin da rikicin mulki ya mamaye daular farisa, a lokacin da kuma sa-in-sa ta dabaibaye malumma akan falsafar wanda ya kamata ayi biyayya dashi tsakanin Imam Ibn Sina da kuma Imam Al Ghazali.
Saboda haka a wancan lokaci Imam Ar Razi sai ya zama mabiyin Sunni, kuma ya nesanta kansa da neman mulki, tare da ɗosanuwa bisa tafarkin falsafar Imam Ghazali.
Kasancewar sa gwani a fannin tsara zance da iya muhawara, yasa duk wani malami na zamanin ke shakkar ya kalubalanceshi akan inda yasa gaba, domin matsawar za'a zubeta, to shine zaiyi nasara. Amma kuma hakan, sai ya jaza masa hasada da bakin jini a wurin malamai 'yan uwansa. Har ana tsammanin silar mutuwarsa yazo ne a bisa guba da mabiya ɗarikar Karramiyawa suka sanya masa a abinci.
A fannin Ilimin Alkurani mai girma, Imam Razi ne marubucin littafin tafsirin nan mai mujalladi takwas mai suna 'Mafatihul Ghaib', da kuma wani littafin daya rubuta mai suna 'Aja ibul Quran' wanda ya tattaro abubuwan mamaki da al'ajabi da suka zo a cikin alkurani mai girma. Don haka ka tsaye ana iya cewa yayiwa Al-kur'ani hidima.
Dangane da falsafar sa a ilimin sararun samaniya kuwa, Ar Razi ya taɓa faɗa cewa "Khalala la nihayata laha" (watau ita sama an halicce ta ba tare da tana da iyaka ba).
Sannan kuma yayi tsokaci a game da falsafar cewa duniyar mu kaɗaice ke ɗauke da bil'adama a duk faɗin maɗaukakiyar duniya, inda ya tafi akan cewa hakika Sarkin daya halicce ta, yana da ikon ya halicci dubunnai misalinta tare da wanzar da halittu acikinta.
A karshe ya rasu a hekarar 1209 a garin Herat na kasar Afghanistan bayan gajeriyar rashin lafiya.
Ga kaɗan daga ƙlittattafan daya rubuta kuma:-
-Al Mutakallim fi ilmul Kalam
-Ilm Alkhalq
- Kitab al firasa
- Kitab al nafs wal ruh
- Kitab al manɗiq
- Sharh quwa-huma
-Risala al Huduth
- Sharh almaa lahil Husna
- Nihayat al iqul fi Dirayal al usul
-Mabahith al Mashriqiyy fi ilm al Ilahiyya wal tabiiyyat
Da wasunsu.
Da fatan Allah yajiqansa ya kuma kyauta namu zuwan amin.